Lễ hội đình Thượng Liệt - di sản văn hóa phi vật thể

Lễ hội làng Thượng Liệt hay còn gọi là lễ hội làng Giắng có cách đây hơn 600 năm. Lễ hội được tổ chức nhằm tưởng nhớ công ơn của công chúa Trần Thị Quý Minh, con vua Trần Duệ Tông - người được nhân dân suy tôn là Thánh Mẫu, Thành Hoàng, Thượng Đẳng Thần. Bà là người có công triệu tập cư dân, khai phá vùng đất hoang hóa, phát triển nông nghiệp, lập ấp, dựng chùa, mang lại cuộc sống ấm no cho người dân trong làng. Lễ hội làng Thượng Liệt được tổ chức vào dịp đầu xuân mới, từ ngày 10 - 12 tháng Giêng hàng năm, trong đó sở hữu nhiều nét văn hóa độc đáo, nổi bật và đặc sắc nhất là lễ rước ông thầy, bà thợ và điệu múa giáo cờ, giáo quạt. 

Ngày 10 tháng Giêng, lễ hội làng Thượng Liệt được bắt đầu với nghi lễ rước Phật tại chùa Thiên Đức Tự. Sau lễ rước Phật về đình, Trưởng ban Quản lý di tích sẽ đánh trống khai mạc lễ hội. Đoàn tế nữ quan làm lễ dâng hương và tế cáo vào buổi chiều cùng ngày. Sang ngày 11 và 12 tổ chức rước ông thầy, bà thợ của thôn Đông Thượng Liệt và thôn Tây Thượng Liệt. Ông thầy được Ban Bảo trợ của đình chọn còn bà thợ do Hội Tín đồ Phật giáo chọn. Tuy nhiên, hiện không tổ chức rước ông thầy mà chỉ còn rước bà thợ. Ông thầy, bà thợ được chọn phải là những người không mắc đại tang trong năm, gia đình sống mẫu mực, hạnh phúc, con cháu đề huề và phải có trách nhiệm lo việc đình cùng với Ban Quản lý di tích trong vòng một năm. Sau khi đã chọn được ông thầy, bà thợ thì tiến hành chọn đội múa giáo cờ, giáo quạt. Tiêu chuẩn người tham gia đội múa (được gọi là cô lèn) phải là gái đồng trinh, từ 8 tuổi đến 15 tuổi và gia đình phải không có tang. Các cô lèn sẽ được bà thợ truyền dạy những điệu múa truyền thống của làng để biểu diễn dịp lễ hội. Lễ rước bà thợ được tổ chức long trọng. Hai bà trong trang phục áo tế, nhiễu đỏ bịt đầu, quần hồng ngồi võng, có lọng che. Bà thợ của làng Đông Thượng Liệt ngồi ở phía Đông còn bà thợ của làng Tây Thượng Liệt ngồi ở phía Tây đình để chỉ huy, giám sát cánh múa của mình. Tục rước bà thợ trong lễ hội có ý nghĩa rất nhân văn, đó là khi mẹ còn sống hãy làm những gì tốt đẹp nhất để mẹ được hạnh phúc. Đây cũng là dịp để con cháu tỏ lòng biết ơn, báo hiếu bậc sinh thành.Sau khi rước hai bà thợ về đình làm lễ, ông chủ tế bước ra lễ thánh và bắt đầu múa giáo cờ, giáo quạt. Đây là hình thức múa dân gian tập thể có kết hợp với múa đôi. Nội dung điệu múa diễn tả tâm trạng của công chúa trước khi đi xa làm lễ tạm biệt vua cha. Đội múa gồm 40 - 50 người, là những cô gái trẻ chưa đến tuổi lấy chồng đã được bà thợ dạy múa. Ở một vài lớp múa có thêm ông đọc róng và ông quản trò. Múa giáo cờ, giáo quạt được tổ chức ở trước sân đình Thượng Liệt với khoảng 36 cấp múa như múa đi sứ, múa má, múa bái vua, múa cửa, múa rè, múa sắc ngũ phương và múa chèo đò... Các động tác múa tập trung diễn tả cảnh sinh hoạt nơi thôn dã, đồng quê như chim bay, cò bay, chao tép, vạt tôm, chèo thuyền... Qua các cấp múa, nghi lễ, tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước được tái hiện rõ nét nhất. Ngoài ra, lễ hội còn đan xen tổ chức thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, các chương trình văn nghệ ca ngợi quê hương, đất nước và các trò vui chơi, giải trí dân gian như chọi gà, cờ người, kéo co, vật...Dù hiện nay lễ hội làng Thượng Liệt không còn bảo đảm được sự nguyên trạng vốn có của lễ hội xưa song với những nét văn hóa đặc sắc còn được lưu giữ, lễ hội đã góp phần tạo nên sự đa dạng của văn hóa Việt Nam, thể hiện sự sáng tạo của nhân dân lao động và có ý nghĩa giáo dục rất lớn trong việc ghi nhớ công ơn của người đã giúp dân làng tạo lập cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Đây cũng là một hình thức cố kết cộng đồng dân làng, tăng cường giao lưu giữa các dòng họ.

Lễ hội Đình Thượng Liệt xã Đông Tân được Bộ Văn hóa- Thể Thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia tháng 9/2018 theo Quyết định số 3609/QĐ-BVHTTDL

Di tích đình, chùa, Lăng Thượng Liệt đã được xếp hạng di tích năm 1989 các hoạt động của lễ hội thường gắn với di tích